„O czym mówi cisza w mieście”, w ramach otwartego seminarium „Cisza. Znaczenia i konteksty”

W 1969 roku Rada Muzyczna UNESCO jednomyślnie przyjęła ustawę, która każdemu człowiekowi daję prawo do ciszy w miejscach prywatnych i publicznych, a naruszanie tego prawa uznano za pogwałcenie wolności osobistej. Działania Rady Muzycznej były reakcją na hipertrofię dźwięków, szczególnie mocno doświadczaną w miastach. Zmniejszające się obszary ciszy i spokoju (tzw. galenosfery) od nadmiaru szkodliwych dźwięków (hałasu) stały się poważnym problemem medycznym, społecznym i politycznym.

Fenomen ciszy można jednak rozważań w szerszych kontekstach, które wykraczają poza zabiegi edukacyjne, medyczne, urbanistyczne czy związane z działaniami społecznymi (obywatelskimi). Cisza posiada bogate znaczenia: teologiczne, filozoficzne, rytualne, etnograficzne i in. Coraz częściej cisza staje się tematem i materią dla działań artystycznych podejmowanych przez kompozytorów, rzeźbiarzy, performerów i innych twórców.

Pole semantyczne ciszy wykracza dalece poza definicję akustyczną. O polisemantyczności fenomenu ciszy, o jej antropologicznym wymiarze świadczą choćby ustabilizowane w polszczyźnie związki wyrazowe: „cisza jak makiem zasiał”, „cisza absolutna”, „śmiertelna cisza”, „złowieszcze milczenie”, „milczeć jak grób”, „głuche kąty”, „cisza przed burzą” itd.

Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ oraz Dom Utopii zapraszają w 2023 roku na seminarium, w trakcie którego chcemy wsłuchać się w ciszę rozumianą nie tylko jako zjawisko akustyczne czy muzyczne, ale jako poznawczą metaforę i opalizujący w znaczenia symbol. Do rozmowy o ciszy zaprosiliśmy przedstawicieli różnych perspektyw (artystów, kulturoznawców, antropologów, filozofów, akustyków) przyjmując, że takie panoramiczne słuchanie umożliwi pogłębioną refleksję o znaczeniach i roli ciszy.

Od stycznia do czerwca 2023 zapraszamy na comiesięczne otwarte spotkania połączone z dyskusjami. Pełny program cyklu dostępny jest TUTAJ.

17 stycznia, godz. 18:00

„O czym mówi cisza w mieście”

prowadzenie: Justyna Anders-Morawska

Punktem wyjścia do rozważań i późniejszej dyskusji będzie uchwycenie znaczenia ciszy w mieście. Podejmiemy próbę zrozumienia, w jakich kontekstach pojawia się cisza w odniesieniu do miasta, z czym jest kojarzona – jako idea, jako zjawisko akustyczne, jako znak. Będziemy poruszać się między biegunami oaz spokoju i cmentarzy rozumianych nie tylko jako nekropolie, ale też martwe strefy wyludnionych kwartałów, opustoszałych placów zabaw, zamkniętych fabryk. Zastanowimy się nad miejską ciszą w kontekście retrotopii, solastalgii i technologicznego optymizmu. Potraktujemy ciszę jako dychotomię dźwięku. Dźwięk i jego brak będziemy doprecyzowywać w zależności od funkcji, jaką pełni, reakcji i efektów, jakie wywołuje. Pozwoli to nam na osadzenie naszych dociekań na tle postulatów, rekomendacji i decyzji prawno-politycznych kształtujących miejski pejzaż dźwiękowy. 

Justyna Anders-Morawska, adiunkt na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego, członkini Interdyscyplinarnego Centrum Studiów Miejskich UŁ, w pracy naukowej zajmuje się problematyką audiosfery miejskiej z perspektywy możliwości jej kształtowania przez polityki publiczne. Obecnie realizuje projekt badawczy poświęcony tematyce wartości publicznej pejzażu dźwiękowego miast poprzemysłowych. W poprzednich latach badała procesy współrządzenia w miastach polskich o potencjale metropolitarnym. Członkini kolektywu redakcyjnego magazynu „Glissando”. 

Formularz rejestracyjny, harmonogram, tytuły i streszczenie seminariów, lista zaproszonych gości znajdują się na stronie: https://fonoteka.etnologia.uj.edu.pl/seminarium). Szczegóły dostępne są także mailowo, pod adresem rezerwacja@domutopii.pl

Spotkania będą dostępne na żywo w formie on-line. Streaming spotkań dostępny jest pod poniższym linkiem: https://tiny.pl/wptjd

Nagrania dotychczas przeprowadzonych spotkań znajdują się tutaj: https://vimeo.com/user183228973