„Cisza obrazów: między milczeniem i słowem”, w ramach otwartego seminarium „Cisza. Znaczenia i konteksty”

W 1969 roku Rada Muzyczna UNESCO jednomyślnie przyjęła ustawę, która każdemu człowiekowi daję prawo do ciszy w miejscach prywatnych i publicznych, a naruszanie tego prawa uznano za pogwałcenie wolności osobistej. Działania Rady Muzycznej były reakcją na hipertrofię dźwięków, szczególnie mocno doświadczaną w miastach. Zmniejszające się obszary ciszy i spokoju (tzw. galenosfery) od nadmiaru szkodliwych dźwięków (hałasu) stały się poważnym problemem medycznym, społecznym i politycznym.

Fenomen ciszy można jednak rozważań w szerszych kontekstach, które wykraczają poza zabiegi edukacyjne, medyczne, urbanistyczne czy związane z działaniami społecznymi (obywatelskimi). Cisza posiada bogate znaczenia: teologiczne, filozoficzne, rytualne, etnograficzne i in. Coraz częściej cisza staje się tematem i materią dla działań artystycznych podejmowanych przez kompozytorów, rzeźbiarzy, performerów i innych twórców.

Pole semantyczne ciszy wykracza dalece poza definicję akustyczną. O polisemantyczności fenomenu ciszy, o jej antropologicznym wymiarze świadczą choćby ustabilizowane w polszczyźnie związki wyrazowe: „cisza jak makiem zasiał”, „cisza absolutna”, „śmiertelna cisza”, „złowieszcze milczenie”, „milczeć jak grób”, „głuche kąty”, „cisza przed burzą” itd.

Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ oraz Dom Utopii zapraszają w 2023 roku na seminarium, w trakcie którego chcemy wsłuchać się w ciszę rozumianą nie tylko jako zjawisko akustyczne czy muzyczne, ale jako poznawczą metaforę i opalizujący w znaczenia symbol. Do rozmowy o ciszy zaprosiliśmy przedstawicieli różnych perspektyw (artystów, kulturoznawców, antropologów, filozofów, akustyków) przyjmując, że takie panoramiczne słuchanie umożliwi pogłębioną refleksję o znaczeniach i roli ciszy.

Od stycznia do czerwca 2023 zapraszamy na comiesięczne otwarte spotkania połączone z dyskusjami. Pełny program cyklu dostępny jest TUTAJ

24 kwietnia,, godz. 18:00

„Cisza obrazów: między milczeniem i słowem”

prowadzenie: Dariusz Czaja

Wydarzenie będzie miało miejsce w Pałacu Potockich (Rynek Główny 20).

Obrazy są nieme. Obrazy nie mówią. Wygląda na to, że obraz jest ontycznie i semantycznie czymś  z u p e ł n i e   i n n y m  niż tekst. W związku z tym, jeśli chcemy cokolwiek istotnego na jego temat powiedzieć, to przynajmniej powinniśmy uwzględnić ten elementarny fakt o poważnych konsekwencjach epistemologicznych. Jeśli obrazy są  do   w i d z e n i a,  a do  c z y t a n i a  są teksty, to ta elementarna i nieredukowalna różnica powinna wyznaczać odmienność środków, przy pomocy których chcemy o nich rozprawiać. Powinna – ale czy rzeczywiście wyznacza?

Dariusz Czaja – antropolog kultury, redaktor kwartalnika „Konteksty”, eseista, recenzent muzyczny. Prof. dr hab., wykładowca w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ. Opublikował książki: Sygnatura i fragment. Narracje antropologiczne (2004); Anatomia duszy. Figury wyobraźni i gry językowe (2006); Lekcje ciemności (2009) – nagroda Fundacji TVP Kultura („Gwarancja Kultury”); Gdzieś dalej, gdzie indziej (2010) – nagroda „Warszawska Premiera Literacka” 2011, nominacja do nagrody „Nike”; Antropołogija jak duchowna wprawa (Lwów 2012); Znaki szczególne. Antropologia jako ćwiczenie duchowe (2013); Inne przestrzenie, inne miejsca. Mapy i terytoria (2013) – redaktor tomu; Kwintesencje. Pasaże barokowe (2014); Scenariusze końca. Zmierzch, kres, apokalipsa (2015) – redaktor tomu; Negde dalje, negde drugde (Belgrad 2016); Ruiny czasu. Rozmowy o twórczości (2016) – z Wiesławem Juszczakiem. W Wydawnictwie Pasaże ukazała się jego książka Gramatyka bieli. Antropologia doświadczeń granicznych  (2018).

Kolejne spotkania zaanonsujemy wkrótce.

Formularz rejestracyjny, harmonogram, tytuły i streszczenie seminariów, lista zaproszonych gości znajdują się na stronie: https://fonoteka.etnologia.uj.edu.pl/seminarium). Szczegóły dostępne są także mailowo, pod adresem rezerwacja@domutopii.pl

Nagrania dotychczas przeprowadzonych spotkań znajdują się tutaj: https://vimeo.com/user183228973