GERMS (DNA Nowej Huty) Yana Tomaszewskiego (10.06-2.10.2022)

„GERMS” (zalążki) DNA Nowej Huty 

artysta: Yan Tomaszewski – w dialogu z fotografiami Henryka Makarewicza i Wiktora Pentala


kurator: Łukasz Trzciński


miejsce: sala recepcyjna Domu Utopii, os. Szkolne 26A


10.06-2.10.2022


organizator: Dom Utopii / Teatr Łaźnia Nowa 


współpraca: Muzeum Archeologiczne w Krakowie, Fundacja Imago Mundi w partnerstwie z Muzeum Fotografii


Wystawa „GERMS” (zalążki) DNA Nowej Huty współczesnego artysty Yana Tomaszewskiego inspirowana jest fotografiami Henryka Makarewicza i Wiktora Pentala dokumentującymi czołowe przedsięwzięcie tzw. Planu sześcioletniego oraz wykopaliskami archeologicznymi na terenie nowo powstającego miasta. Odkrywa zaskakujące paralele pomiędzy znalezionymi przez naukowców obiektami, założeniami urbanistycznymi Nowej Huty, poszczególnymi rozwiązaniami architektonicznymi oraz wpisanymi w jej koncepcję kodami inżynierii społecznej. Wszystko wskazuje, że to fragmenty jej porwanego DNA…


„GERMS” Yana Tomaszewskiego stanowi element wieloetapowej pracy badawczej ze zbiorem fotografii Miasto Idealne, ukierunkowanej na poszukiwanie jego znaczeń. Tworzące go fotografie Henryka Makarewicza (1917–1984) i Wiktora Pentala (1920-2013) to wielopłaszczyznowy zapis pierwszych lat (1949-1970) Nowej Huty, miasta pomyślanego i realizowanego jako całościowy koncept tak architektoniczny jak i społeczny. Choć zbiór jest dziełem zaledwie dwóch autorów przecinają się w nim zróżnicowane, reprezentujące odmienne perspektywy, spojrzenia a za tym – polityki pracy z obrazem. Rozwijana przez artystę od 2017r. seria „GERMS”, powstaje w bezpośredniej inspiracji ww fotografiami jak i oryginalnymi artefaktami ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Krakowie, stanowi jednocześnie projekt otwarty.


Złożona z prac zrealizowanych przez artystę na przestrzeni lat 2017-2022 (ostatnie powstały w trakcie rezydencji artystycznej Yana Tomaszewskiego w Domu Utopii) instalacja nawiązuje do formuły gabinetów osobliwości. Ceramiczne obiekty artysty, autentyczne znaleziska archeologiczne z terenów dzisiejszej Nowej Huty z zasobów Muzeum Archeologicznego w Krakowie, fotografie z czasów jej powstawania uspójnia lewitująca nad ziemią instalacja czerpiąca z nowohuckich detali architektonicznych, zarówno historycznych jak i zupełnie współczesnych, formując splątaną sieć łańcuchów DNA dzielnicy.


Na wystawę składają się oryginalne, wykonane techniką srebrową ikoniczne już fotografie Henryka Makarewicza i Wiktora Pentala powstałe na przestrzeni lat 1949-1969, obiekty znalezione przez artystę w zbiorach Muzeum Archeologicznego jak i kadry obu autorów odkryte dopiero niedawno w trakcie opracowywanego przez Fundację Imago Mundi (w kooperatywie z Muzeum Fotografii) projektu cyfrowego. To z nich wszystkich, ulokowanych na potrzeby wystawy na poziomie gruntu, na prawach materii wzrostowej dla instalacji – wyrastają kłącza znaczeń wyprowadzonych przez artystę Yana Tomaszewskiego. Realizacja zainicjowana w ramach opracowania wystawy w przestrzeni sieciowej pn. idealcity.pl, rozwijana była w toku działań warsztatowych z mieszkańcami dzielnicy i nowohuckimi aktywistami. Seria powstałych w konsekwencji obiektów ceramicznych, mapuje ścieżki potencjalnych jak i faktycznych powiązań pomiędzy motywami dekoracyjnymi zdobiącymi artefakty wydobyte w trakcie prac archeologicznych podczas  budowy Nowej Huty, detalami architektonicznymi dzielnicy oraz wizualnymi kluczami choreografii i inżynierii społecznej, wplątanymi przez obu autorów w wykonane fotografie.


Ekspozycja w Domu Utopii stanowi pierwszy pokaz oryginalnych prac obu autorów fotografii (Henryka Makarewicza i Wiktora Pentala) w miejscu ich powstawania, przyjmując jednocześnie formę interwencji site-specific w ciele nowej instytucji kultury, osadzonej w sercu jednego z najstarszych nowohuckich osiedli.


Realizacja bazuje na pułapie koncepcyjnym na:

  • srebrowych, wykonanych bezpośrednio z oryginalnych negatywów powiększeniach fotografii Wiktora Pentala i Henryka Makarewicza, wizualnych ikonach Nowej Huty a jednocześnie przepustkach do szerzej zakrojonego dyskursu wokół doświadczenia nowoczesności. Użycie oryginalnych, analogowych fotografii w historyczno-sztucznej instalacji nawiązuje do fetyszu srebrowego nośnika, gwaranta autentyczności reprezentowanych na obrazach zdarzeń. Wraz z autentycznymi wykopaliskami archeologicznymi pełnią rolę uwiarygadniającą wobec postulowanej tezy
  • paralelach wizualnych pomiędzy ikonografią obiektów archeologicznych z terenu Nowej Huty a rytmem i kompozycją obrazów fotograficznych obu autorów, w tym ich treścią – konstytuującymi je kluczami wizualnymi inżynierii społecznej i choreografii tłumu
  • ikonografii detali architektonicznych Nowej Huty (stalowych elementów balustrad, tralek, ekspozytorów informacyjnych), poddanych parafrazie i uwspółcześnieniu z wykorzystaniem poddanych przekształceniom elementów prefabrykowanych dostępnych w sklepach budowlanych oraz elementów w całości zleconych do wykonania w zakładzie kowalskim, stanowiących metaforyczne (jak i fizyczne w ramach instalacji) łączniki pomiędzy elementami rekonstrukcji
  • fizycznej obecności w sali recepcyjnej Domu Utopii, zrewitalizowanym w ramach fali procesów gentryfikacyjnych dawnym budynku szkolnym, oddanym do ponownego użytku jako multidyscyplinarny ośrodek produkcji sztuki. Stanowi pierwszy regularny pokaz w instytucji rozpoczynającej działalność w sercu jednego z najstarszych osiedli pofabrycznej dzielnicy, której fundacyjne założenia (służebność wobec nieczynnego już kombinatu metalurgicznego, zaawansowana i wielopłaszczyznowa inżynieria społeczna) ulegają kompleksowej aktualizacji – po transformacyjnym tąpnięciu (zanik podstawowej przyczynkowości, masowe zwolnienia) dzielnica „wymyśla się od nowa”)
  • instalacja obejmuje trzy poziomy:

– archeologiczny „-1” pod powierzchnią, na co dzień ukryty dla oka, oryginalne artefakty wydobyte na terenie budowy Nowej Huty, pochodzące ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Krakowie, w których zostały zapisane klucze graficzne inżynierii społecznej oraz fotografie z lat 50. i 60. stanowiące „dowody” na użycie ww kluczy w praktyce choreografii tłumu – to rodzaj grzybni, zarodników


–  archeologiczny „0” – powierzchnia (fotografie z pierwszych lat Nowej Huty – powidoki codzienności, po części paralelne z kluczami ukrytymi w zarodnikach i stanowiące ich rozwinięcie w faktycznym życiu, rytmie powstającego miasta). Wraz z poziomem „-1” to rodzaj gruntu i jednocześnie kompostu, z którego powierzchniowe wyrastają owocniki – obiekty, domniemane łańcuchy DNA


–  poziom +1 (pośredni) – protezy wzrostu – stalowe kłącza i łodygi parafrazujące elementy dekoracyjne architektury Nowej Huty, okresu socrealizmu stanowiące w dominującej części zapożyczenia z kultury ludowej, motywy floralne etc.


–  poziom +2 – owocniki – obiekty ceramiczne wyprowadzone przez artystę z sensów ukrytych w zbiorach fotograficznych Pentala i Makarewicza, artefaktach archeologicznych oraz elementów przestrzennych Nowej Huty


„Grunt” wraz z „kłączami” oraz „owocnikami”  uspójnia skorupa białej, olejnej farby. Skierowane na instalację reflektory halogenowe tworzą dodatkową siatkę krzyżujących się cieni.

Yan Tomaszewski jest francusko-polskim artystą wizualnym i filmowcem. Ukończył Beaux-Arts de Paris oraz Le Fresnoy Studio national des arts contemporains. Jego projekty, często narracyjne w charakterze, łączą metodologie badawczą z formalnymi eksperymentami krążącymi wokół rzeźby i filmu.  Realizował wystawy indywidualne w Musée de l’Air et de l’Espace w Paryżu (FR), CSW Kronika czy Muzeum Middelheim w Antwerpii (BE). Brał udział w licznych wystawach zbiorowych, m.in. w MAK Center for Art and Architecture w Los Angeles (USA), Artience Daejeon (KR), Fondation Hippocrène w Paryżu (FR), Centre Pompidou (FR), oraz na Manifesta 9 w Genk (BE).Jego filmy były pokazywane na takich festiwalach jak IDFA International Documentary Film Festival w Amsterdamie (NL), FIFA Montreal (CA), FID Marseille (FR), Kasseler Dokfest (DE), Doclisboa (PT), ostatnio w ramach prezentacji solowej dla Prospectif Kino w Centre Pompidou w Paryżu (FR).
W 2019 roku nominowany do nagrody Sciences Po Prize for Contemporary Art, a w 2020 roku finalistą Studio Collector Prize i laureatem Allegro Prize.

#newsletter
Bądź na bieżąco