“Głusi – językowa obcość czy inność” oraz “Krajobrazy dźwiękowe Białegostoku. Soundwalking w jakościowych badaniach socjologicznych”

W 1969 roku Rada Muzyczna UNESCO jednomyślnie przyjęła ustawę, która każdemu człowiekowi daję prawo do ciszy w miejscach prywatnych i publicznych, a naruszanie tego prawa uznano za pogwałcenie wolności osobistej. Działania Rady Muzycznej były reakcją na hipertrofię dźwięków, szczególnie mocno doświadczaną w miastach. Zmniejszające się obszary ciszy i spokoju (tzw. galenosfery) od nadmiaru szkodliwych dźwięków (hałasu) stały się poważnym problemem medycznym, społecznym i politycznym.

Fenomen ciszy można jednak rozważań w szerszych kontekstach, które wykraczają poza zabiegi edukacyjne, medyczne, urbanistyczne czy związane z działaniami społecznymi (obywatelskimi). Cisza posiada bogate znaczenia: teologiczne, filozoficzne, rytualne, etnograficzne i in. Coraz częściej cisza staje się tematem i materią dla działań artystycznych podejmowanych przez kompozytorów, rzeźbiarzy, performerów i innych twórców.

Pole semantyczne ciszy wykracza dalece poza definicję akustyczną. O polisemantyczności fenomenu ciszy, o jej antropologicznym wymiarze świadczą choćby ustabilizowane w polszczyźnie związki wyrazowe: „cisza jak makiem zasiał”, „cisza absolutna”, „śmiertelna cisza”, „złowieszcze milczenie”, „milczeć jak grób”, „głuche kąty”, „cisza przed burzą” itd.

Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ oraz Dom Utopii zapraszają w 2023 roku na seminarium, w trakcie którego chcemy wsłuchać się w ciszę rozumianą nie tylko jako zjawisko akustyczne czy muzyczne, ale jako poznawczą metaforę i opalizujący w znaczenia symbol. Do rozmowy o ciszy zaprosiliśmy przedstawicieli różnych perspektyw (artystów, kulturoznawców, antropologów, filozofów, akustyków) przyjmując, że takie panoramiczne słuchanie umożliwi pogłębioną refleksję o znaczeniach i roli ciszy.

Od stycznia do czerwca 2023 zapraszamy na comiesięczne otwarte spotkania połączone z dyskusjami. Pełny program cyklu dostępny jest TUTAJ.

23 maja, godz. 18:00

“Głusi – językowa obcość czy inność” oraz online “Krajobrazy dźwiękowe Białegostoku. Soundwalking w jakościowych badaniach socjologicznych”

prowadzenie: Helena Liwo, Pracownia Sztuki Społecznej

Wydarzenie odbędzie się online. Link do transmisji: https://tiny.pl/chrs9.

Wykład “Głusi – językowa obcość czy inność” będzie tłumaczony na język migowy.

Język dźwiękowy to społecznie legitymizowany atrybut komunikacji. Naturalność jego przyswajania i użytkowania przez osoby słyszące jest niekwestionowana. Dla osób niesłyszących konfrontacja z językiem dźwiękowym pomimo możliwości, jakie dają współczesne protezy słuchu bywa często bolesna i niesatysfakcjonująca. Dostępny zaś w swojej wizualnej postaci język migowy staje się wyrazistym narzędziem komunikacji. W ten sposób kreowany jest od lat stereotyp głuchoniemego jako fenomenu konstruowanego brakiem, obcego w językowym obszarze słyszących. Z drugiej strony  język migowy, znacząco polaryzujący językowe światy słyszących i niesłyszących, powoduje autoizolację osób Głuchych wobec środowiska słyszącego. 

Kim więc jesteśmy wobec siebie: słyszący i Głusi – Innymi czy Obcymi bez wspólnych przestrzeni do komunikacji? Czy też możemy się wzajemnie siebie uczyć w nurcie akceptacji, pluralizmu i integracji – tymi pytaniami chcę Państwa zaprosić do refleksji nad dialogiem świata „ciszy” i „dźwięku”.

Helena Liwo – doktor nauk społecznych w zakresie pedagogiki, adiunkt na Wydziale Studiów Edukacyjnych w Akademii Ateneum w Gdańsku. Swoje zainteresowania badawcze kieruje w stronę zagadnień  komunikacji językowej  i jej zaburzeń oraz sytuacji osób z niepełnosprawnością w kontekście dyskursu społecznego. Jest specjalistką w zakresie surdologopedii, czynnie zajmuje się terapią zaburzeń mowy w Specjalistycznym Ośrodku Diagnozy i Rehabilitacji Polskiego Związku Głuchych w Gdańsku.

Część online: Krajobrazy dźwiękowe Białegostoku. Soundwalking w jakościowych badaniach socjologicznych

Wystąpienie opiera się na pilotażu badania “Krajobrazy dźwiękowe Białegostoku”, zainspirowanego artystyczno-badawczą praktyką spaceru dźwiękowego (soundwalk). Pilotaż zrealizowany został w marcu 2022 roku przez socjologów Urszulę Abłażewicz-Górnicką, Macieja Białousa i Katarzynę Niziołek, związanych z Pracownią Sztuki Społecznej, we współpracy z muzykiem, autorem nagrań terenowych Marcinem Dymiterem, oraz przy udziale grupy studentów socjologii ze specjalizacji “Nowe praktyki kulturowe”, pod opieką Pawła Chyca. Polegał na przejściu przez Białystok, z centrum na peryferie miasta, w kierunku wyznaczonym przez wybrany losowo promień, zarejestrowaniu dźwięków na tej trasie in extenso oraz przeprowadzeniu obserwacji osadzonej w kategoriach ekologii akustycznej, skoncentrowanej na percepcji dźwiękowej uczestników. Do obserwacji wykorzystano wcześniej sporządzone dyspozycje oraz aplikację Hush City. Zgromadzony materiał pozwolił na wstępne sprawdzenie możliwości zastosowania spaceru dźwiękowego w jakościowych badaniach socjologicznych poprzez zestawienie wyników obserwacji w postaci notatek terenowych (analogowych i elektronicznych) z zapisem dźwiękowym oraz refleksję nad praktycznymi i kreatywnymi aspektami prowadzenia tego rodzaju badań.

Pracownia Sztuki Społecznej jest otwartym i interdyscyplinarnym przedsięwzięciem o charakterze badawczym, edukacyjnym, kulturalnym i społecznym. Tworzą ją badacze i studenci z Instytutu Socjologii UwB, współpracujący z artystami, animatorami, edukatorami i innymi praktykami kultury, posługujący się w swojej pracy metodami badawczymi opartymi na sztuce.

Katarzyna Niziołek – badaczka i wykładowca w Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku. Liderka Pracowni Sztuki Społecznej, której celem jest łączenie działalności artystycznej, naukowej i obywatelskiej. Od blisko 10 lat współtworzy partycypacyjne projekty teatralne (“Metoda ustawień narodowych”, “Modlitwa. Teatr powszechny”, “Bieżenki”, “Żywe torpedy”, “Walizka”) oraz rozwija metodologię badań socjologicznych opartych na teatrze (theatre-based research).

Urszula Abłażewicz- Górnicka: socjolożka, adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku. Specjalizuje się w problematyce kapitału społecznego, zróżnicowania społecznego, socjologii muzyki i socjologii przestrzeni. Od 2018 roku członkini Pracowni Sztuki Społecznej działającej przy Instytucie Socjologii UwB.  

Maciej Białous – adiunkt w Zakładzie Socjologii Kultury Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku. W pracy naukowej zajmuje się m.in. tematyką polityki kulturalnej oraz uczestnictwa w kulturze. Edukator kulturalny doświadczony w realizacji projektów lokalnych i ogólnopolskich.

Formularz rejestracyjny, harmonogram, tytuły i streszczenie seminariów, lista zaproszonych gości znajdują się na stronie: https://fonoteka.etnologia.uj.edu.pl/seminarium). Szczegóły dostępne są także mailowo, pod adresem rezerwacja@domutopii.pl

Nagrania dotychczas przeprowadzonych spotkań znajdują się tutaj: https://vimeo.com/user183228973