„Długie uszy, czyli o słuchaniu tego, co nie brzmi”, w ramach otwartego seminarium „Cisza. Znaczenia i konteksty”

W 1969 roku Rada Muzyczna UNESCO jednomyślnie przyjęła ustawę, która każdemu człowiekowi daję prawo do ciszy w miejscach prywatnych i publicznych, a naruszanie tego prawa uznano za pogwałcenie wolności osobistej. Działania Rady Muzycznej były reakcją na hipertrofię dźwięków, szczególnie mocno doświadczaną w miastach. Zmniejszające się obszary ciszy i spokoju (tzw. galenosfery) od nadmiaru szkodliwych dźwięków (hałasu) stały się poważnym problemem medycznym, społecznym i politycznym.

Fenomen ciszy można jednak rozważań w szerszych kontekstach, które wykraczają poza zabiegi edukacyjne, medyczne, urbanistyczne czy związane z działaniami społecznymi (obywatelskimi). Cisza posiada bogate znaczenia: teologiczne, filozoficzne, rytualne, etnograficzne i in. Coraz częściej cisza staje się tematem i materią dla działań artystycznych podejmowanych przez kompozytorów, rzeźbiarzy, performerów i innych twórców.

Pole semantyczne ciszy wykracza dalece poza definicję akustyczną. O polisemantyczności fenomenu ciszy, o jej antropologicznym wymiarze świadczą choćby ustabilizowane w polszczyźnie związki wyrazowe: „cisza jak makiem zasiał”, „cisza absolutna”, „śmiertelna cisza”, „złowieszcze milczenie”, „milczeć jak grób”, „głuche kąty”, „cisza przed burzą” itd.

Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ oraz Dom Utopii zapraszają w 2023 roku na seminarium, w trakcie którego chcemy wsłuchać się w ciszę rozumianą nie tylko jako zjawisko akustyczne czy muzyczne, ale jako poznawczą metaforę i opalizujący w znaczenia symbol. Do rozmowy o ciszy zaprosiliśmy przedstawicieli różnych perspektyw (artystów, kulturoznawców, antropologów, filozofów, akustyków) przyjmując, że takie panoramiczne słuchanie umożliwi pogłębioną refleksję o znaczeniach i roli ciszy.

Od stycznia do czerwca 2023 zapraszamy na comiesięczne otwarte spotkania połączone z dyskusjami. Pełny program cyklu dostępny jest TUTAJ.

28 lutego, godz 18:00

„Długie uszy, czyli o słuchaniu tego, co nie brzmi”

prowadzenie: Rafał Mazur

W tradycji kultury konfucjańskiej, mędrzec posiada „długie uszy”. Uszy te pozwalają mu słuchać „Wielkiego Dźwięku który nie brzmi – 大 音 希 声”. Czego zatem słuchali chińscy mędrcy? Jak słuchać czegoś, co nie brzmi? Czy można słuchać ciszy (czego się słucha w takim wypadku)? W ramach zastanawiania się nad powyższymi pytaniami, opowiem o filozoficznej, daoistycznej praktyce dźwiękowej, o koncertowaniu na instrumencie bez strun i o daoistycznej koncepcji muzyki (która z muzyką niewiele ma wspólnego). Przejdziemy też w naszej wędrówce ze starożytności do współczesności, by porozmawiać o koncepcjach i modelach słuchania, oraz o tym, jak nauczyć się słuchać „Wielkiego Dźwięku”. I o tym, jak umiejętność takiego słuchania może zmienić nas samych.

Rafał Mazur w swojej działalności artystycznej łączy muzykę improwizowaną, nagrania terenowe, soundscape composition i instalacje dźwiękowe. W ramach projektu „Wielki Dźwięk nie brzmi” łączy aktywność dźwiękową z zagadnieniami poznawczymi. Współtwórca projektu „Audiosfera” w Domu Utopii – Międzynarodowym Centrum Empatii, gdzie m.in. prowadzi warsztaty słuchania. Pracuje nad autorskim projektem filozoficznym „Listening Philosophy” w którym stara się skonstruować ramy możliwego systemu myślowo-poznawczego wyprowadzonego ze sposobu funkcjonowania zmysłu słuchu i opisać cechy hipotetycznej kultury audiocentrycznej

Formularz rejestracyjny, harmonogram, tytuły i streszczenie seminariów, lista zaproszonych gości znajdują się na stronie: https://fonoteka.etnologia.uj.edu.pl/seminarium). Szczegóły dostępne są także mailowo, pod adresem rezerwacja@domutopii.pl

Nagrania dotychczas przeprowadzonych spotkań znajdują się tutaj: https://vimeo.com/user183228973