NOWA ODSŁONA „MIASTA IDEALNEGO”: „Dryfujący słownik” – oprowadzanie z Magdaleną Ujmą

„MIASTO IDEALNE”

PIERWSZE LATA NOWEJ HUTY NA FOTOGRAFIACH HENRYKA MAKAREWICZA I WIKTORA PENTALA. NOWA ODSŁONA

Wystawa czynna w dniach: 18 października – 29 listopada 2024

Godziny otwarcia: codziennie od 10:00 do 20:00

Oprowadzanie 15 listopada – godz. 17:00-18:30 – MAGDALENA UJMA

KURATOR → Łukasz Trzciński 

SCENOGRAFIA → Zbigniew Prokop

Zapraszamy na oprowadzanie po nowej odsłonie wystawy Miasto Idealne. Tym razem naszą przewodniczką będzie Magdalena Ujma – historyczka i krytyczka sztuki, kuratorka wystaw i projektów z zakresu sztuki współczesnej, autorka opracowania „Dryfujący słownik” w ramach projektu: idealcity.pl

[…] Regularność jest nieludzka. Nad czworokątami władzę sprawuje koło. Miastem rządzi punkt centralny, spokojny jak oko cyklonu. Nie będąc w ruchu, sam go organizuje, wymusza i nakazuje przemieszczanie okrężne i dośrodkowe, ogłupiające jak chodzenie w kieracie. Ulice, które otaczają centralny plac miasta niczym promienie słoneczne, miały dyscyplinować wędrówki mieszkańców wyglądających z wysokości jak mrówki zajęte swoją nieważną krzątaniną. Promieniste aleje są kanałami, przez które przepływać miały w ciągu dnia ludzkie masy, tutaj zamieszkałe i pracujące. Regularność poniosła jednak porażkę, przepadło modernistycznie okrutne, pochodzące jeszcze z Grecji piękno planu z jego symetrią, eurytmią i harmonią. Niespodziewanie, w samym sercu miasta odnalazł się zaginiony horyzont.

[…] Życie zaś podąża własnymi szlakami. W naszym mieście wydeptało przejścia poza wytyczonymi trasami, przez trawniki i ulice, założyło prowizoryczne ogródki pod oknami domów, suszyło pranie przed blokami. Te drobne, lecz powszechne manifestacje niesubordynacji wobec odgórnie narzuconego porządku są równie ważne jak potężne manifestacje polityczne…

[…] Według Słownika Języka Polskiego, słowo „dryf” ma kilka znaczeń, a każde z nich związane jest z ruchem płynnym i powolnym lecz nieubłaganym. Ruch ten nie zależy od czyjekolwiek woli, wynika bowiem z działania sił natury. Może oznaczać unoszenie się kry na morzu, lecz i sytuację, gdy statek zbacza z kursu. Dryfem nazywany jest prąd morski. Słowo to określa wreszcie wielkie masy lądu, kontynenty, przemieszczające się nieśpiesznie w wytrwałej wędrówce po kuli ziemskiej. Liczne znaczenia „dryfu” dają asumpt do myślenia o tym, czego nie widać gołym okiem, a co bez przerwy postępuje, zmienia się, ustępuje, odpływa, zanika. Świat znajduje się w wiecznym ruchu, a ludzie w swej ogłupiającej ślepocie wierzą w stałość, bezruch i nieśmiertelność.

„Dryf” to jedno z kluczowych pojęć sytuacjonistów. Kilkunastoosobowa grupka paryskiej młodzieży wierzyła w siłę wyobraźni i nie tyle w to, że każdy człowiek może stać się artystą, co w to, że każdy już nim jest. Wystarczyło zerwać z nałogowym przywiązaniem do codzienności i porzucić jej spektakl – hipnotyzująco barwne zasłony, usypiające obrazy, projekcje i symulacje, którymi obrasta rzeczywistość późnego kapitalizmu. 

Sytuacjoniści miasto traktowali jak dżunglę, z organicznie narastającymi warstwami, niezależną od ludzi, żyjącą tajemniczym, wewnętrznym życiem. Złożony organizm metropolii nie poddawał się systematycznemu badaniu. Można było tylko płynąć przez niego, dryfować, czyli dać ponieść się miastu i zatracić się w nim. A dryfując wytyczać linię, meandrującą niezależnie od celu, rysowaną przez przypadek, czyli wyższy stopień konieczności. Kreślić rysunek za ołówek mając siebie, przemieszczając się w coraz to innych konfiguracjach budynków, skwerów, ulic i sklepów, przeszywając je kreską dryfu. Uruchomić uczucia i wyobrażnię, oddać głos intuicji i wypuszczonym z uwięzi rozumu myślom. […]

Magdalena Ujma – historyczka i krytyczka sztuki, kuratorka wystaw i projektów z zakresu sztuki współczesnej. Pracowała w redakcji kwartalnika literackiego „Kresy”, a obecnie jest redaktorką naczelną magazynu „Restart”. Pracowała także jako kuratorka wystaw w Muzeum Sztuki w Łodzi i w Galerii Bunkier Sztuki w Krakowie. Obecnie sprawuje opiekę nad kolekcją w Ośrodku Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora „Cricoteka” w Krakowie. Jest też wiceprezeską Sekcji Polskiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki AICA. W projekcie Miasto Idealne (idealcity.pl) była odpowiedzialna za ścieżkę flaneursko-sytuacjonistyczną, w ramach której współpracowała z Krzysztofem Maniakiem.

Nowa odsłona kolekcji „Miasto idealne” dedykowana jest perspektywie jednostkowych doświadczeń i idącej za nią indywidualnej pamięci mieszkańców Nowej Huty. Stanowi rozwinięcie dążeń do zapewnienia stałego dostępu do zbioru fotografii Henryka Makarewicza (1917–1984) i Wiktora Pentala (1920–2013), stanowiącego jedyny tak obszerny i wielopłaszczyznowy zapis powstawania i ewolucji Nowej Huty.

Rezerwacje na oprowadzania przyjmujemy pod adresem rezerwacja@domutopii.pl lub za pośrednictwem przycisku „zapisz się” w kalendarium Teatru Łaźnia Nowa.

Projekt dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski – w programie Patriotyzm Jutra 2024.

Ilustracja: stopklatka z formy filmowej pt. „Choreografia”, autor: Krzysztof Maniak, 2016, źródło: https://idealcity.pl/narracje/dryfujacy-slownik/